به بهانه ورود ناظر مالی به دستگاه اجرایی در اجرای قانون برنامه هفتم و وجود ذیحساب در دستگاه اجرایی در اجرای قانون محاسبات عمومی.
در دنیای پیچیده مدیریت مالی، وجود سیستم‌های نظارتی مؤثر نقش حیاتی در سلامت مالی سازمان‌ها ایفا می‌کند. دو نقش کلیدی در این زمینه وجود دارد: ناظر مالی و ذیحساب. این دو نقش علی‌رغم اینکه هر دو به نظارت و کنترل مالی پرداخته و مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند، اما تفاوت‌های اساسی در رویکرد، وظایف و مسئولیت‌ها میان آن‌ها وجود دارد.
مزایا و معایب حضور همزمان ناظر مالی و ذیحساب
از یک طرف، این اقدام می‌تواند به تخصص‌گرایی، تقسیم کار مؤثر و بهبود کیفیت نظارت اهیمت دهد، چون ناظر مالی می تواند به‌طور متمرکز بر جنبه‌های خاص تأمین مالی و هزینه‌های قانونی نظارت کند. همچنین می تواند به افزایش کارآیی در روند اجرایی و به اشتراک‌گذاری دیدگاه‌های متفاوت در مسائل مالی کمک کند.
از طرف دیگر، وجود ناظر مالی مجزا ممکن است منجر به تداخل در وظایف و مسئولیت‌ها با ذیحساب شود، به‌ویژه در صورتی که نقش‌ها و هدف‌های هر کدام به‌روشنی تعریف نشده باشند. این مسئله می تواند باعث بروز سردرگمی، افزایش بار کاری و ابهام در مسئولیت ها شود.
برای جلوگیری از چالش‌های احتمالی و به حداقل رساندن تداخل وظایف، پیشنهاد می شود که ساختارهای نظارتی به‌گونه‌ای طراحی شود که وظایف ذیحساب و ناظر مالی به‌صورت شفاف مشخص شود. تدوین دستورالعمل‌های دقیق و ایجاد سازوکارهای موثر برای هماهنگی و همکاری بین این دو نفر(در صورتی که دو فرد مجزا باشند) می تواند نتایج مثبتی در حوزه نظارت مالی به دنبال داشته باشه. در چنین شرایطی، می شود به بهبود عملکرد مالی دستگاه‌های اجرایی و تحقق بهتر اهداف برنامه‌ها امیدوار بود.
تفاوت ذیحساب و ناظر مالی
با این حال، صرف نظر از اینکه ناظر مالی و ذیحساب یک نفر باشند یا دو نفر مجزا، توجه به موارد زیر بسیار حائز اهمیت است:
1. تفکیک مسئولیت‌ها: عدم وضوح در تعیین مسئولیت‌ها می‌تواند منجر به رقابت به‌جای همکاری میان ناظر مالی و ذیحساب شود، که این امر می‌تواند فرآیندها را دچار سردرگمی کند.
2. افزایش بار کاری: واگذاری نقش ناظر مالی به ذیحساب ممکن است بار کاری و فشار مضاعفی را بر ذیحساب تحمیل کند و کیفیت نظارت را تحت تأثیر قرار دهد.
3. توجه به جزئیات: هم‌زمانی در نظارت بر یک موضوع توسط یک نفر می‌تواند منجر به عدم توجه به جزئیات حیاتی شود و در نتیجه اطلاعات ناقص یا نادرستی ارائه گردد.
4. تفاوت در رویکردها: تفاوت‌های موجود در رویکردها و روش‌های نظارت و گزارش‌دهی ممکن است به تضاد در اطلاعات و نتایج منجر شود. در حالی که ناظر مالی بیشتر بر تحلیل و ارزیابی عملکرد مالی تمرکز دارد، ذیحساب مسئولیت‌های کلی‌تری در زمینه ثبت و نگهداری اطلاعات و انطباق با قوانین دارد.
5- نکته دیگه تفاوت ذیحساب و ناظر مالی در اتخاذ رویکردها و روش‌های نظارت و گزارش‌دهی هست که می تونه به تضاد در اطلاعات و نتایج منجر شود.
6- در حالی که ناظر مالی بیشتر بر تحلیل و ارزیابی عملکرد مالی تمرکز دارد، ذیحساب مسئولیت‌های کلی‌تری در زمینه ثبت و نگهداری اطلاعات مالی و انطباق با قوانین دارد. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به بهبود کلی ساختار نظارت مالی مورد نظر برنامه هفتم کمک کند.
تفاوت‌های اساسی بین نظارت ناظر مالی و نظارت ذیحساب
وظایف و مسئولیت‌ها
ناظر مالی:
تمرکز بر تأمین مالی و نظارت بر هزینه‌کرد اعتبارات.
ارزیابی و تحلیل گزارش‌های مالی و بررسی انطباق با بودجه.
نظارت بر فرآیندهای مالی و اطمینان از رعایت قوانین و مقررات.
ذیحساب:
مسئولیت کلی بر امور مالی و حسابداری سازمان.
حفظ و نگهداری اسناد مالی و حساب‌ها.
تأمین انطباق کلی با قوانین و مقررات مالی و اداری.
سطح تعامل با داده ها و اطلاعات
ناظر مالی:
بیشتر به تحلیل داده‌های مالی و گزارش‌دهی توجه دارد.
به ارزیابی عملکرد مالی و شناسایی نقاط ضعف و قوت می‌پردازد.
ذیحساب:
تمرکز بیشتری بر ثبت و نگهداری داده‌های مالی دارد.
مسئولیت اطمینان از صحت و دقت اطلاعات مالی را بر عهده دارد.
رویکرد به ریسک‌ها
ناظر مالی:
به شناسایی و مدیریت ریسک‌های مالی و عملیاتی توجه دارد.
ممکن است در تحلیل‌های خود به پیش‌بینی ریسک‌های آینده نیز بپردازد.
ذیحساب:
بیشتر بر روی انطباق با قوانین و جلوگیری از تخلفات مالی تمرکز دارد.
در مدیریت ریسک، بیشتر به جنبه‌های قانونی و حسابداری توجه می‌کند.
نحوه گزارش‌دهی
ناظر مالی:
گزارش‌های تحلیلی و ارزیابی‌های عملکرد را تهیه می‌کند.
به ذینفعان اطلاعاتی درباره وضعیت مالی و عملکرد ارائه می‌دهد.
ذیحساب:
گزارش‌های مالی استاندارد و صورت‌های مالی را تهیه و ارائه می‌کند.
به‌عنوان یک مقام قانونی، ممکن است مسئولیت گزارش‌دهی به نهادهای دولتی را نیز داشته باشد.
با نگاهی به تفاوت‌ها و چالش‌های موجود بین نقش‌های ناظر مالی و ذیحساب، واضح است که برای بهینه‌سازی عملکرد مالی دستگاه های اجرای، نیاز به یک ساختار نظارتی کارآمد و شفاف وجود دارد. تعیین دقیق وظایف و مسئولیت‌ها می‌تواند به جلوگیری از تداخل‌ها و کاهش بار کاری بر ذیحساب‌ها کمک کند. همچنین، هماهنگی مؤثر بین این دو نقش و ایجاد سازوکارهای لازم برای همکاری می‌تواند به بهبود کیفیت نظارت و عملکرد مالی منجر شود.
بنابراین، به منظور دستیابی به یک سیستم مدیریتی مالی سالم و پایدار، ضروری است که به شفافیت در نقش‌ها توجه شود و اطمینان حاصل شود که هر یک از ناظر مالی و ذیحساب به درستی مسئولیت‌های خود را درک کرده و به‌طور مؤثری به اجرای اهداف مالی کمک کنند. با این رویکرد، نه تنها می‌توان از بروز مشکلات و چالش‌های احتمالی جلوگیری کرد، بلکه به بهبود سلامت مالی و کارآمدی سازمان‌ها نیز کمک شایانی خواهد شد. نکته دیگه تفاوت ذیحساب و ناظر مالی در اتخاذ رویکردها و روش‌های نظارت و گزارش‌دهی هست که می تواند به تضاد در اطلاعات و نتایج منجر شود.
لینک خرید نسخه چاپی شماره های 4 و 8 فصلنامه تخصصی نظارت مالی
نسخه چاپی حاضر شامل نسخه های شماره 4 (عامل ذیحساب، مستقل یا وابسته، و نگاهی اجمالی به کارپردازی) و شماره 8(یکصد و سی پاسخ به 130 سئوال کاربردی مالی، محاسباتی و اموالی) فصلنامه می باشد.