آشنایی با دستگاههای نظارتی در ایران
دستگاههای نظارتی و بازرسی با رویکرد پیشگیرانه و دادن مشاورههای تخصصی و قانونی نقش مهمی در تحقق سلامت اداری دارند.
نظارت درونی و احساس حضور در محضر حق، مانع از تخلف انسانها می شود. اما این عامل در همه انسانها و به قدر کافی وجود ندارد، بنابراین نظارت بیرونی از اهم مسائل تمامی جوامع بشری است”نظارت بر عملکردها (اعم از افراد یا دستگاهها ) هم لازم است و هم مفید.
دستگاههای نظارتی و بازرسی با رویکرد پیشگیرانه و دادن مشاورههای تخصصی و قانونی نقش مهمی در تحقق سلامت اداری دارند.
نهاد نظارتی مفهومی فراتر از سازمان و ساختار را دارد. وقتی میگوییم نهاد نظارتی، به تابلو ساختمان، اداره یا کارمند توجه ندارد و میتواند برخی از شبه ساختارها را هم در دل خود جای دهد. یا یک سازوکارهایی باشد که شبه ساختار هم نیست. در واقع یک قدرتی در اختیار یک فرد است که میتواند با آن قوه خودش، یک فعالیت نظارتی را انجام دهد.
بنابراین نهاد نظارتی یعنی سازوکاری که بتواند یک مقام یا سازمان دولتی (مانند شرکتهای دولتی) یا عمومی (مانند بانکها) و یا یک موضوع را کنترل، بررسی و پایش کند نه یک سازمان را.
آشنایی با دستگاههای نظارتی در ایران
سازمانها و مجموعه ها و واحدهای نظارتی متعددی در کشور ما تعریف شده است که ما در این گزارش به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم.
سازمانها و نهادهای نظارتی در ۴ حوزه تقسیم میشود:
- قوه قضائیه
- قوه مجریه
- قوه مقننه
- خارج از قوای سهگانه
نهادهای نظارتی قوه قضائیه
در نهادهای نظارتی قوه قضائیه، ۴ نهاد اساسی وجود دارد درصورتی که تعداد آنها بیشتر و دارای شعب و اجزایی هم هستند.
- سازمان بازرسی کل کشور
- دیوان عدالت اداری
- دادسرای انتظامی قضات
- دادستانی کل کشور
نهادهای نظارتی قوه مقننه
در قوه مقننه سازوکارهایی داریم که سازمان ندارند.
- دیوان محاسبات کشور
- معاونت نظارت مجلس
- کمیسیون اصل نود
نهادهای نظارتی قوه مجریه
متأسفانه یا خوشبختانه تعداد نهادهای نظارتی قوه مجریه بسیار زیاد است.
- سازمان برنامهوبودجه
- وزارت اطلاعات
- سازمان حسابرسی
- معاونت نظارت مالی وزارت امور اقتصاد دارایی
- بانک مرکزی
- سازمان تعزیرات حکومتی
نهادهای نظارتی خارج از قوای سهگانه
تعداد نهادهای خارج از قوه سهگانه زیاد است. از جمله این نهادهای نظارتی:
- شورای نگهبان (نظارت بر تصویب قوانین و نظارت بر انتخابات)
- مجمع تشخیص مصلحت نظام
- دفتر بازرسی مقام معظم رهبری
- شورای رقابت و مرکز ملی رقابت
- مرکز ملی فضای مجازی که ذیل شورای عالی مجازی است
- سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی
- سازمان نظام پزشکی
- سازمان نظام مهندسی